…आकाशदर्शन नक्की कशासाठी?

दुसरी बाजु अशी आहे की अतिउत्साही हौशी पालक वर्ग. निसर्गशाळेच्या आकाशदर्शन कार्यक्रमाची माहिती अशा पालकांना मिळाली तर आवडीने हे लोक चौकशी साठी फोन करतात. यांनी विचारलेल्या प्रश्नांमध्ये एक त्यांच्याद्रष्टीने अतिमहत्वाचा प्रश्न असतो तो म्हणजे टेलोस्कोप आहे का तुमच्याकडे? मग त्यातुन शनी ग्रहाच्या रिंन्ग्स दिसतील ना? ज्युपिटर दिसेल ना? चंद्रावरील विवरे दिसतील ना? हे प्रश्न विचारण्यामागे हेतु असा असतो की आपल्या कुटूंबाला, विशेषतः मुलांना हे सर्व पाहता यावे. हेतु चांगला आहे निःसंशय. पण हे करीत असताना हे पालक मुलांच्या अपेक्षा इतक्या वाढवुन ठेवतात की ही मुले आकाशदर्शन कार्यक्रमाला न येता इस्त्रो अथवा नासाच्या एखाद्या मोहिमेवर चालली असावीत अशा रीतीने येतात. कित्येकदा येण्यापुर्वी ही मुले, मंडळी इंटर्नेट वर फोटो पाहुन येतात आणि मग आकाशदर्शन कार्यक्रमास आले की यांचा पुर्णपणे भ्रमनिरास होतो. कारण असे हे लोक फक्त टेलोस्कोप मधुन काहीतरी भव्य दिव्य पाहण्यासाठी आलेले असतात , त्यांच्या स्मरणात आधी पाहिलेले फोटो असतात आणि टेलिस्कोप मधुन पाहिलेले दुरस्थ पिंड आणि स्मरणातील फोटो यामध्ये सरस काय अशी तुलना होऊन मग पाहिलेले फोटोच भारी होते आणि आकाशदर्शनातील दॄश्ये मग त्यांना तितकीशी प्रभावित करीत नाहीत. यात दोष कुणाचाही नाहीये खरतर. पण आकाशदर्शनाचा मुळ हेतुच लक्षात न आल्याने असे प्रकार होतात. मग या मुलांना पुढे जाऊन आकाशदर्शन अथवा खगोल या विषयात रुची राहिली नाही किंवा निर्माणच झाली नाही तर त्यात नवल ते काय?
आकाशदर्शन नेमके कशासाठी करायचे हे या अतिउत्साही नव अभ्यासकांना देखील ठाउक नसते. काही जण मला प्रश्न विचारतात की तुमच्याकडे मोठ्या स्क्रीन वर ग्रह, तारे, तारकापुंज दाखवता का? मला खरतर उत्तर देऊच नये असे वाटते अशा प्रश्नांना पण शेवटी प्रश्न येतो हाताच्या आणि पोटाच्या गाठीचा म्हणुन नम्रपणे ‘नाही’ असे सांगतो व हे सांगितल्यावर पलीकडचा उत्साह एखादी दुखद बातमी मिळाल्यावर कमी व्हावा तसा एकदम कमी होतो. मला सांगा स्क्रीनवर पाहण्यासाठी घरे आहेत, शाळा आहेत, थियेटरं आहेत शहरात सगळ आहे, पण शहरात जे नाही, जे केवळ निसर्गातच आहे ते पाहण्यासाठी आपण निसर्गात गेल पाहिजे ना ? त्यांना स्क्रीन हवी असते, प्रोजेक्टर हवा असतो.. पण त्यांना फोनवर या विस्तीर्ण आकाशाची भलीमोठ्ठी स्क्रीन, काळा कभिन्न पडदा इथे आहे, आणि फक्त इथेच आहे हे समजावुन सांगण्याचा वेळ व त्यांनी ऐकण्याइतपतचा त्यांचा संयम दोन्हीही नसतात.